Arpa pelet, arpanın öğütülmesi sonrası buhar ve basınçla sıkıştırılarak silindirik formda üretilen bir enerji yemidir. Tozlaşmayı azaltır, akışkanlığı artırır ve rasyonlarda homojenliği güçlendirir. Özellikle büyükbaş ve küçükbaş besicilikte; gerektiğinde kanatlı ve at beslemede de kontrollü oranlarda kullanılır.
Yem Üretiminde Kullanımı
- Rasyona Katılma Oranı: Besi sığırlarında ve süt sığırlarında genelde toplam rasyon içinde %15–45; koyun/keçilerde %10–30. Kanatlılarda lif ve nişasta dengesine bağlı olarak %5–15 aralığında, formülasyona göre.
- Amaç: Enerji yoğunluğunu yükseltmek, yem tüketimini teşvik etmek, rasyonun fiziksel kalitesini ve homojenliğini artırmak.
- Pelet Boyutu: İşletme ve tür/yaş grubu ihtiyacına göre tipik olarak 3–8 mm çap.
Besin Özellikleri (Tipik)
- Ham protein (HP): ~%10–13 (arpa kalitesine bağlı)
- Metabolik enerji: Yüksek (nişasta ağırlıklı yapı)
- Ham lif: Düşük–orta (arpa kaynağına bağlı)
- Nem: Genelde %11–13 hedeflenir (depolama için kritik)
Avantajları
- Daha Az Toz ve Seçicilik: Hayvanların yem içindeki bileşenleri ayırmasını (seleksiyon) azaltır, kuru madde alımını dengeler.
- Akışkanlık ve Depolama Kolaylığı: Silolama, dozaj ve otomasyon süreçlerinde verimlilik sağlar.
- Yem Dönüşümünde İyileşme: Uygun peletlenme, sindirilebilirliği ve yemden yararlanmayı artırabilir.
- Lojistik Avantaj: Dökme ve paketli taşımada kayıp ve serbest tozu azaltır.
Dezavantajları / Dikkat Edilecekler
- Maliyet: Öğütme–buharlama–peletleme nedeniyle kırma arpadan daha pahalı olabilir.
- Aşırı Nişasta Yükü Riski: Ruminantlarda yüksek düzeyde hızlı fermente nişasta asidoz riskini artırabilir; tamponlayıcılar ve kaba yem oranı gözetilmelidir.
- Isıl Hasar Olasılığı: Yüksek sıcaklık/süre vitamin ve enzimlerde kayıplara yol açabilir; proses kontrolü şarttır.
- Pelet Kalitesi: Düşük pelet dayanıklılık indeksi (PDI) fazla kırıntı/iri toz oluşturur; PDI ≥ %90 iyi bir pratik eşiktir.
Formülasyon ve Kalite İpuçları
- Denge: Nişasta yükünü dengelemek için yeterli etkili lif (kaba yem) ve tamponlayıcılar planlanmalı.
- Peletleme Parametreleri: Buhar, nem ve sıcaklık kontrolüyle tanelerin jelatinizasyonu hedeflenir; aşırı ısıl işlemden kaçınılır.
- Bağlayıcılar: Gerekirse nişasta/protein bazlı bağlayıcılarla PDI yükseltilebilir.
- Parti Analizi: Nem, HP, nişasta ve PDI düzenli ölçülmeli; lotlar arasında tutarlılık sağlanmalı.
Depolama ve Lojistik
- Nem Kontrolü: Nem %13’ün altında tutulmalı; yoğuşma ve küflenmeye karşı havalandırma yapılmalı.
- Zemin ve Haşere: Palet üzerinde, kemirgen ve haşereye karşı korumalı alanlarda saklayın.
- FIFO: “Önce giren önce çıkar” prensibiyle parti takibi yapın.
Sonuç
Arpa pelet, doğru oran ve prosesle kullanıldığında yüksek enerji, düşük toz, iyi akışkanlık ve daha homojen tüketim sunan güvenilir bir yem hammaddesidir. Rasyon planlamasında lif–nişasta dengesi ve pelet kalite göstergelerinin (özellikle PDI ve nem) izlenmesi, performans ve hayvan sağlığı için kritik önemdedir.
| Analitik Değer |
Oran/Miktar |
